2011/04/16

Grimshaw en het maanlicht

Silver Moonlight,
Mercer Art Gallery, Harrogate. 
De Mercer Art Gallery in Harrogate (UK) besteedt aandacht aan de minder bekende Pre-Raphaeliet John Atkinson Grimshaw (1836-1893) in de tentoonstelling Painter of Moonlight, te zien tot 4 september 2011. Grimshaw werd geboren in Leeds en kreeg als kunstenaar bekendheid met zijn symbolistische landschappen en nachtelijke stadsgezichten, gekenmerkt door kale bomen in het maanlicht. Twee werken uit de collectie van de Mercer Art Gallery, Silver Moonlight en In the Gloaming (A Yorkshire Home), vormen de aanleiding voor de tentoonstelling, waarin 50 werken zijn verzameld. Het is de eerste keer in 30 jaar dat deze kunstenaar aandacht krijgt. Uiteraard zal ook een catalogus bij de expositie verschijnen.

2011/04/13

Menuboeken Wilhelm II

Gezien op het Archiefforum: de menuboeken van de Duitse ex-keizer Wilhelm II zijn online gezet door het Utrechts Achief. Hierin staan dagelijks zijn menu en zijn tafelgasten uit de periode 1920-1941 vermeld.

2011/04/12

Orientalisme aan het hof

De Oostenrijkse keizerin Elisabeth (Sisi, 1837-1898) en de Duitse keizer Wilhelm II (1859-1941) waren beiden gefascineerd door de klassieke oudheid. Op het Griekse eiland Corfu probeerden zij de antieke wereld te herscheppen. Tussen 1889 en 1892 liet Sisi er een zomerresidentie bouwen: het Achilleion, vernoemd naar de mythologische held Achilles. Voor Sisi waren Griekse kunst en literatuur en haar zomerpaleis een ontsnapping uit het formele Oostenrijkse hofleven en haar onfortuinlijke familieleven.
Na haar dood werd het paleis in 1907 door Wilhelm gekocht. Hij spiegelde zich graag aan de grote Griekse helden en was gebiologeerd door de archeologie. Op Corfu leidde hij persoonlijk de opgraving van een grote archaïsche tempel.
De tentoonstelling Sisi en Wilhelm II - Keizers op Corfu in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden besteedt tot 12 september 2011 aandacht aan deze onbekende kant van beide vorsten. In de expositie is een selectie uit hun persoonlijke archeologische verzamelingen te zien, waarbij het Achilleion en het romantische landschap van Corfu als achtergrond dienen. Daarnaast zijn er maquettes en worden unieke film- en fotobeelden vertoond, die Wilhelm zelf maakte tijdens zijn opgravingen. Verder worden bruiklenen getoond uit musea in Corfu, Wenen en Huis Doorn, waar Wilhelm van 1918 tot 1941 woonde.

2011/04/07

Virtueel wandelen door Den Haag

Vandaag wordt door het Nederlands Architectuurinstituut (NAi), Monumentenzorg Den Haag en Stroom Den Haag de Haagse editie van UAR gelanceerd.
Logische volgende vraag: wat is UAR? Antwoord: UAR (Urban Augmented Reality) is een architectuurapplicatie van het NAi voor je smartphone, waarmee informatie wordt gegeven over de gebouwde omgeving in tekst, beeld, archiefmateriaal en film. Als je door de stad loopt, tonen 3D-modellen hoe de huidige locatie er vroeger uitzag aan de hand van historische beelden, of wordt een alternatieve locatie getoond, met maquettes en ontwerptekeningen van nooit gerealiseerde ontwerpen. Daarnaast is ook de toekomstige locatie te zien, met artist-impressions van gebouwen die in aanbouw of gepland zijn.
UAR is al operationeel in Rotterdam, Amsterdam en Den Bosch; na Den Haag volgt Utrecht. In de toekomst zal het project uitgebreid worden met meer steden en objecten, en kunnen gebruikers zelf objecten toevoegen.

2011/04/06

Schmuck

Wij zijn eksters. Naast verantwoorde, kunsthistorische werkzaamheden, zijn K&WH zeer gecharmeerd van draagbare, glimmende en glanzende objecten. Met groot plezier ontvingen we dan ook van uitgeverij Schnell + Steiner de catalogus Jugendstilschmuck. Der Bestand im Hessischen Landesmuseum Darmstadt. Hierin beschrijven Wolfgang Glüber en Angelika Wassak uitvoerig meer dan 240 Jugendstil sieraden uit de collectie van het museum. Dit is werkelijk een topcollectie met hoogtepunten van vormgeving rond 1900: fijn gedetailleerde kettingen, broches, hangers, oorbellen e.d. in de vorm van tere bloemen, sierlijke dieren en fabelwezens, waaronder zelfs een vampier. Het catalogusgedeelte is overzichtelijk per land ingedeeld (van België tot de VS), en achterin zijn een overzicht van goud- en zilvermerken, en biografieën van de verschillende ontwerpers opgenomen. Dit mooie, dik gebonden boek met close up foto's haalt het hebberigste in elke vrouw naar boven. Nu alleen nog de loterij winnen …

Dreams of reason produce monsters

Twee 19de-eeuwse kunstenaars die vaak in een adem met elkaar genoemd worden, zijn James Ensor (1860-1949) en Odilon Redon (1840-1916). Waarschijnlijk omdat zij beiden de meer ‘monsterlijke’ kant van de mens lieten zien, in plaats van de geromantiseerde ‘façade’ die toentertijd zo populair was; liever nachtmerries dan dagdromen. Van beide kunstenaars is een tentoonstelling te bezichtigen: in het Gemeentemuseum in Den Haag James Ensor. Universum van een fantast (t/m 13 juni 2011), en in het Grand Palais te Parijs Odilon Redon. Prince du Rêve (t/m 20 juni 2011, daarna Musée Fabre, Montpellier).

De Intrige, 1890, KMSKA, Antwerpen.
James Ensor is vooral bekend van zijn indringende schilderijen van gemaskerde mensenmassa’s. Claustrofobische composities met grotesken, waarbij het niet altijd duidelijk is of de stemming nu feestelijk of juist grimmig is. Skeletten en de Christusfiguur zijn andere terugkerende thema’s in zijn werk, net als interieurs en het strand van Oostende (België), waar hij woonde. Van hysterie tot rust, twee uitersten die Ensor treffend in beeld wist te brengen.
Een mooie introductie in de kunstenaar en zijn werk is de de bijbehorende publicatie. Rijk geillustreerd, met naast zijn werk (schilderijen en tekeningen), vele (privé)foto's en reproducties van brieven met de Rotterdamsche Kunstkring, die Ensors eerste solotentoonstelling in Nederland organiseerde.

Odilon Redon was gefascineerd door het mysterie van het onderbewuste. Zelfs naar symbolistische maatstaven maakte hij uitzonderlijk werk. In zijn schilderijen en pastels werkte Redon met felle kleuren, maar hij creëerde tevens een ‘zwart’ oeuvre met houtskool en litho's, Noirs genoemd. De tentoonstelling is ingedeeld in drie periodes (tot 1890; 1890 tot het fin de siècle; de 20ste eeuw), waarin de ontwikkeling van donker naar licht en kleurrijk werk getoond wordt.
De thematiek in Redons werk liep uiteen van tere bloemen tot monsters. Net als Ensor een kunstenaar van uitersten…

2011/04/02

De erfenis van het Surrealisme

Bij de Joan Miró-tentoonstelling in Tate Modern (Londen) wordt een congres rond het thema 'Surrealism and Its Legacies' georganiseerd. Dit vindt plaats op 13 mei 2011. Meer informatie op de website van het Centre for the Study of Surrealism.

2011/04/01

De Cult van het Schone

Tentoonstellingsimpressie. © V&A Images
Het V&A Museum in Londen heeft een grote reputatie waar het tentoonstellingen over internationale kunststromingen en interieurstijlen betreft, zoals Art Nouveau, 1890-1914 (2000), Art Deco, 1910-1939 (2003) en International Arts & Crafts (2005). Van 2 april t/m 17 juli 2011 wordt aandacht besteed aan een invloedrijke stroming uit Engeland zelf, in de tentoonstelling The Cult of Beauty: The Aesthetic Movement, 1860-1900.

In de tweede helft van de 19de eeuw was er een zekere esthetische 'moeheid' merkbaar. Men had genoeg van de lelijkheid, die industrialisatie en materialisme met zich meebrachten. Kunstenaars, schrijvers en ontwerpers reageerden hierop door schoonheid in het dagelijkse leven te brengen. De strakke regels van de Victoriaanse maatschappij werden hierbij losgelaten, terwijl expressie van sensualiteit met groot enthousiasme werd omarmd. Het esthetische streven werd vertaald in beelden van blanke lelies, sierlijke pauwen en zwijmelende dames met zwanenhalzen, als ook in neo-gothische bouwsels en interieurs met Liberty-behang, bevolkt met poezie declamerende dandies.
In de tentoonstelling zijn de meest bekende aesthetes vertegenwoordigd, die van hun kunst een levensstijl maakten, zoals Dante Gabriel Rossetti, Edward Burne-Jones, William Morris, James McNeill Whistler, en atuurlijk Oscar Wilde en Aubrey Beardsley.

Op de museumwebsite is een blog te vinden over de samenstelling van de tentoonstelling: Creating the Cult of Beauty, met foto´s van o.a. de maquette van de tentoonstelling. Een schrale troost voor wie nu even niet naar Engeland kan.
Na Londen reist de tentoonstelling overigens door naar het Musée d'Orsay te Parijs (13 sept. 2011) en de Fine Arts Museums te San Francisco (18 feb. 2012).

Sneeuwlandschappen en verdorven moeders

Giovanni Segantini,
Le cattive madri, 1894,
Kunsthistorisches Museum,
Wenen.
Eindelijk weer eens een tentoonstelling over een minder bekende 19de-eeuwer: Giovanni Segantini (1858-1899). In Fondation Beyeler (Bazel) is t/m 25 april een overzicht te zien met schilderijen en tekeningen van deze Italiaanse schilder.
Segantini is vaak vertegenwoordigd in boeken over het Symbolisme, met name met Le cattive madri (The Evil Mothers) en zijn andere schilderijen van 'verdorven vrouwen' die lijken te zweven in een levenloos landschap. Juist die hebben onze voorkeur, maar hij is bij kunstliefhebbers hoofdzakelijk bekend vanwege zijn heldere, sneeuwrijke berglandschappen, en scènes uit het boeren- en herdersleven. Daarnaast heeft hij in de loop van 20 jaar vele zelfportretten gemaakt, die zijn ontwikkeling van blozende jongeman tot vermoeide 40-jarige aan het eind van zijn (te korte) leven tonen. De bijbehorende publicatie verscheen bij Hatje Cantz. Ze is rijk geïllustreerd, maar heeft helaas niet veel tekst. Toch is de inhoud, zoals vrijwel altijd bij Duitse kunstpublicaties, degelijk en informatief.

Taschen titels

Eerder dit jaar kreeg K&WH van Librero een uitnodiging voor een perspresentatie van Taschen-uitgaven in het Kurhaus. Een interessante ochtend, waar we enkele mooie boeken konden inkijken:

- Dat  de beeldentaal van vaudeville, burlesque en ander 19de-eeuws entertainment op dit moment de beeldvorming in de populaire cultuur domineert, is merkbaar in tentoonstellingen als Houdini. Taschen speelt daarop in met The Circus, 1870s-1950s. In dit loodzware boek met fraaie bewaarcassette wordt de ontwikkeling van 'the Greatest Show on Earth' in Amerika besproken: van (niet-meer-zo-politiek-correct-beschouwde) 19de-eeuwse freakshows, tot de Hollywoodachtige technicolor spectakels van de jaren ´50. Bont gekleurde kostuums met pailletten en veren, wilde dieren, schitterende posters en historische foto's illustreren een vermaak dat generaties  heeft betoverd - tot de komst van de televisie de bezoekersaantallen drastisch deed teruglopen. Hoewel discussies over dierenwelzijn voortduren, verheft dit boek reizende voorstellingen tot een nostalgische beleving.

- Een andere schitterende uitgave is Arab Art, een boek over de 19de-eeuwse Franse egyptoloog Emile Prisse d'Avennes (1807-1879). Deze oriëntalist reisde onder het pseudoniem ‘Edris Effendi’ - en gekleed als arabier - vele jaren door het Midden-Oosten. Prisse d’Avennes bekeerde zich tot de islam en publiceerde diverse prachtig geïllustreerde boeken, zoals het driedelige L'Art arabe d'après les monuments du Kaire (1877), met 137 chromolithografieën. Deze delen zijn nu gereproduceerd in Arab Art. Wie toch nog even moet nadenken over de pittige prijs (€ 99,99), kan alvast virtueel in het boek bladeren op de Taschen website.
NB: Momenteel loopt in het Louvre en de Bibliothèque Nationale (t/m juni 2011) de dubbeltentoonstellig Egypte de pierre, Egypte de papier, waar werk uit de collectie van Prisse d'Avennes te zien is.

- Tenslotte verder naar het oosten: Japan. Helaas de laatste weken vooral in het nieuws vanwege verwoestende natuurkrachten, dit land van grote schoonheid. Voor de uitvinding van atoomkracht werd het prachtige landschap vastgelegd door Utagawa Hiroshige (1797-1858). Taschen brengt met Hiroshige: Honderd beroemde aangezichten van Edo een aantrekkelijke uitgave van dit bekende werk. Een mooi bladerboek, waarin het oude Tokyo in Hiroshige's kenmerkende stijl is vastgelegd, voordat de neonlichten en auto's hun intrede deden. De prenten laten zien dat de kunstenaar even grote aandacht had voor de omgeving als voor de mensen, die hoe klein ook, allemaal even gedetailleerd zijn weergegeven.
Het boek vormt een goede eerste kennismaking met de Japanse prentkunst, vanwege de uitgebreide inleiding over de Hiroshige, zijn invloed op westerse kunstenaars (waaronder Van Gogh), het productieproces van prenten etc., als ook een handige bibliografie. Qua vormgeving is gekozen voor een passende Japanse boekband met sluiting, terwijl de prijs ook voor een studentenbudget zeer aantrekkelijk is.

Egyptomanie in Haarlem

Nog tot mei is de tentoonstelling De ontdekking van Egypte. De expeditie van Napoleon te zien in het Teylers Museum te Haarlem. Ze herdenkt het bezoek dat Napoleon 200 jaar geleden aan het museum bracht. Centraal hierin staat een van de hoogtepunten uit de bibliotheekverzameling: Déscription de l'Egypte (op de museumwebsite digitaal door te bladeren). In deze monumentale 23-delige publicatie hebben de kunstenaars en wetenschappers, die meereisden met Napoleons Egyptische campagne in 1798-99, de Egyptische antiquités, histoire naturelle en état moderne, vastgelegd. Middels objecten uit verschillende collecties (prenten, boeken, mummies, en zelfs een opgeztette krokodil) wordt getoond welke - tot dan toe onbekende -  wereld er voor hen openging, en hoe men in het Westen destijds tegen het exotische Oosten aankeek. De reisverslagen stimuleerden het Oriëntalisme in westerse kunst en literatuur, al was het beeld dat men van Egypte had niet altijd op de realiteit gebaseerd.
Arabisch koffiehuis
Er is helaas geen bijbehorende catalogus, maar wel een themanummer van Teylers Magazijn. De artikelen zijn niet allemaal even diepgaand, maar geven wel een mooie introductie in egyptomanie voor beginners.